Wytwarzanie gazów jelitowych w procesie trawienia zależy w zasadniczym stopniu od spożywanej żywności. W przypadku niektórych produktów ryzyko powstania gazów czy wzdęć jest większe. Gazy powstają, gdy część pokarmu, która nie została wchłonięta w przewodzie pokarmowym, dociera do okrężnicy. Pozostałości poddawane są trawieniu przez bakterie mikrobioty jelitowej, a produktem tego procesu zasadniczo są gazy. Innymi słowy produkty żywnościowe, których większa część jest trawiona przez bakterie (zwłaszcza węglowodany, błonnik i białko), bardziej sprzyjają produkcji gazów niż inne pokarmy (zobacz: „Skąd biorą się gazy jelitowe?”) Zatem niektóre produkty bardziej sprzyjają powstawaniu gazów. Mówi się również o produktach „fermentujących”, gdyż zapewniają one materiał do fermentacji bakteryjnej(16).
Jakie produkty sprzyjają powstawaniu gazów?
Niektóre owoce zawierają cukry, za którymi wręcz przepadają bakterie wytwarzające gaz(15). Przykładowo fruktoza zawarta w gruszkach, która nie została wchłonięta w jelicie cienkim, podlega fermentacji i przekształceniu w gaz (i inne składniki) przez bakterie obecne w przewodzie pokarmowym. Cukry, które w niewielkim stopniu są wchłaniane w układzie pokarmowym — i z tego powodu stają się dostępne dla bakterii — określamy akronimem „FODMAP” (czyli fermentujące oligosacharydy, disacharydy, monosacharydy i poliole)(20).
Niektóre rośliny strączkowe, w tym groch i ciecierzyca, a także oczywiście słynne biała, czarna lub czerwona fasola, szczególnie sprzyjają powstawaniu dużej ilości gazów jelitowych, zwłaszcza ze względu na ich wysoką zawartość błonnika(15).
Pewne warzywa, zwłaszcza zawierające dużą ilość błonnika pokarmowego, również mogą wywołać gazy w brzuchu. Dotyczy to szczególnie roślin z rodziny krzyżowych (kapusta, rzepa itp.). Zasadniczo błonnik (otręby pszenne, owies, rośliny zbożowe) nie jest w pełni trawiony i stanowi „paliwo” dla bakterii(15,16).
Niektóre produkty skrobiowe też mogą wywołać problem z gazami. Skrobia należy do węglowodanów złożonych, zwykle jest rozkładana na cukier podczas trawienia i wchłaniana w jelicie cienkim. Jednak istnieją pewne odporne na trawienie w jelicie cienkim postacie skrobi, które w stanie nienaruszonym docierają do okrężnicy, tak samo jak błonnik pokarmowy. Spożycie ich w dużej ilości może powodować nadmierne gazy. Te odporne skrobie znajdują się w nasionach i roślinach strączkowych, surowych ziemniakach, zielonych bananach, mące kukurydzianej, ale również w produktach skrobiowych gotowanych, a następnie schłodzonych (ziemniaki lub makaron gotowane na sałatkę, ryż do sushi itp.)(15). Czasami zaleca się też ograniczenie spożycia pieczywa i unikanie gotowania produktów skrobiowych (ziemniaków, makaronu, ryżu itp.) zbyt „al dente”, gdyż może to prowadzić do nadmiernego wytwarzania gazów(15).
Wysokie ryzyko | Średnie ryzyko | Niskie ryzyko |
---|---|---|
Biała fasola Brukselka Kalafior Cebula Seler Marchew Rodzynki Suszone śliwki Banany Morele Kiełki pszenicy |
Ziemniaki Bakłażany Cytrusy Jabłka Wypieki cukiernicze Pieczywo |
Mięso Drób Ryby Jaja Sałata Pomidory Awokado Szparagi Wiśnie Winogrona Ryż Kukurydza Popcorn Orzechy laskowe Czekolada |
Oprócz tych produktów żywnościowych, które bezpośrednio sprzyjają produkcji gazów w jelitach, lipidy (tłuszcze) mogą spowolnić pasaż jelitowy i uczestniczyć w gromadzeniu się gazów(15).
Napoje gazowane, a także guma do żucia i napowietrzone potrawy, takie jak suflety i beza, sprzyjające spożyciu powietrza, zwiększają objętość gazu zawartego w przewodzie pokarmowym. Ten gaz znajduje się zwłaszcza w żołądku i jest rozpuszczany we krwi lub wydalany przez przełyk (odbijanie)(16).
Jakich produktów należy unikać, kiedy mamy tendencję do występowania gazów po jedzeniu?
Trudno powiedzieć. Wszystkie produkty żywnościowe, które są podejrzewane o właściwości wywołujące uporczywe gazy, nie powodują ich u każdego. Osoby, które skarżą się na nadmierne gazy, mogą testować różne produkty po kolei, w różnych ilościach, w celu ustalenia, które produkty spożywcze powinny być spożywane z umiarem(16). Niektórzy dietetycy sugerują swoim pacjentom wyeliminowanie składników FODMAP z diety, a następnie ich stopniowe ponowne wprowadzanie.
Na koniec warto wspomnieć, że wiele z tych pokarmów jest korzystnych dla zdrowia, co w szczególności dotyczy błonnika pokarmowego. Dlatego fakt, że miewamy gazy, nie oznacza, że musimy skreślić z diety te wszystkie owoce i warzywa!
(15) Bigard M-A, Peyrin-Biroulet L. Gaz digestifs. EMC 2016.
(16) Azpiroz F, Malagelada J-R. Abdominal bloating. Gastroenterology. 2005;129(3):1060–1078.
(19) Ducrotte P. Abdominal bloating: an up-to-date. Gastroenterol Clin Biol. 2009;33(10-11 Suppl):F94–100.
(20) Seo AY, Kim N, Oh DH. Abdominal bloating: pathophysiology and treatment. J Neurogastroenterol Motil. 2013;19(4):433-53.